Dergahlarımız

HACIBEKTAŞ

HACIBEKTAŞ ilçesi Alevilerin en kutsal mekanlarındandır. Çünkü, Anadolu evliyalarının en ulusu sayılan Alevilerin ve Bektaşilerin “büyük pir” dedikleri Hacı Bektaş-ı Veli burada yatmaktadır. HACI BEKTAŞ-I VELİ, 1209-1271 yıllarında yaşayan, Anadolu’ya HORASAN’dan gelmiş bilge ve halk önderidir. Anadolu’da Aleviliği yerel özelliklere uyduran ve örgütleyen en önemli kişilerden başta gelenidir. Kendisi eski adı SULUCA KARAHÖYÜK olan bugünkü HACIBEKTAŞ ilçesine yerleşmiş ve burada bir okul yaratmıştır. Türbesi çevresinde bir dergah oluşmuştur. Alevi-Bektaşi kesiminin ziyaret yeri olan Hacıbektaş’taki bu kutsal mekan bugün müze halindedir. Türk kültürünün en özgün örneklerinin saklandığı Hacı Bektaş Dergahı üç avludan oluşur. Dergahın içine Yeniçeri ocağını kaldıran II. Mahmut tarafından zorla bir mescit de yaptırılmıştır. Hacı Bektaş Dergahı, bugün tüm Türkiye Alevilerinin baş merkezi haline gelmiştir. Burada Ağustos ayının ortasında yapılan 3 günlük tören ile Alevilik tüm dünyaya tanıtılmaktadır.






ABDAL MUSA DERGAHIANTALYA’nın ELMALI İLÇESİ Tekke köyünde bulunan Abdal Musa Dergahı da Anadolu Alevilerinin en kutsal yerlerindendir. Bu tekkede Hacı Bektaş soyundan ve Hacı Bektaş’a bağlı olan Abdal Musa Sultan yatmaktadır. XIV. yüzyılın başında yaşadığı söylenen bu Türk ereni de HORASAN erenlerindendir. BURSA’nın fethinde bulunduğu ve meşhur GEYİKLİ BABA ile karşılıklı kerametler gösterdiği rivayet ediliyor. Müritleri arasında KAYGUSUZ ABDAL bulunur. Rivayete göre, geyik biçimine girerek Kaygusuz‘u peşine takan ve onu mürıtlerı arasına alan Abdal Musa’ya, Kaygusuz’un babası ALANYA Bey’i öfkelenmiş, onu ateşte yakmak istemiş ama Abdal Musa müritleri ile beraber hiç korkmadan içine atlayıp ateşi söndürmüş. ELMALI’nın güneyinde adına bir zaviye kurulmuş ve bu zaviye Alevilerin önemli merkezlerinden biri olmuştur. Anadolu’da yürütülen cem törenlerinin sistemli olarak ilkin Abdal Musa Dergahı’nda yapıldığı ileri sürülebilir. Çünkü cemin bir türü Abdal Musa Cemi diye bilinmektedir.






Şahkulu Sultan Dergahı

İSTANBUL’daki en büyük iki Alevi-Bektaşi dergahından birisi Şahkulu Sultan dergahıdır. Bu dergah İSTANBUL GÖZTEPE’de MERDİVENKÖY bölgesindedir. Kuruluşu II. Osmanlı padişahı Orhan dönemine değin gider. Orhan babası gibi Alevileri, Alp Erenler adı altında örgütlemiş ve uçlara yollayarak onlar aracılığıyla Bizans topraklarını ele geçirmiştir. Alp Erenlerin Ahilik adı altında fütüvvet (yiğitlik) örgütü içinde yer aldıkları bir gerçektir. Orhan zamanında MERDİVENKÖY bölgesi Bizanslılardan alınmış, buraya bir Ahi tekkesi kurulmuştu. Aleviliğin esnaf teşkilatı içinde bir kolu olan Ahilik, uzun yıllar İslam dinini yaymak için savaşçı yetiştiren bir kurum olmuştur. MERDİVENKÖY’deki bu tekke de başlangıçta Ahiler için kurulmuş ve Ahi Hasan tarafından canlandırılmış ama daha sonra gelen Şahkulu Sultan burayı gerçek bir bilgi merkezi ve okul durumuna getirdiği için ve kendi kabri de burada bulunduğundan bu yere Şahkulu Sultan Tekkesi denmiştir. Karacaahmet Sultan gibi Bizans çevresinde şehit düşen Alevi ulularından olan Şahkulu Sultan’a ait tekke, özellikle 1826’daki Alevi-Bektaşi katliamından sonra kapatılmış daha sonra tekrar açılmış ama bakımsızlıktan yıkılmaya bırakılmıştı. Bu dergahı onarmak için Aleviler İSTANBUL’da dernek kurarak Şahkulu Sultan Dergahı’nı yeniden canlandırdılar. Canlandırma çalışmaları artarak sürmektedir.






Karacaahmet Sultan

İSTANBUL’daki iki büyük dergahtan biridir. Karacaahmet adlı birçok Alevi büyüğü vardır. En ünlüleri ise Hacı Bektaş-ı Veli’nin ardası olan gözcü Karacaahmet’tir. Bugün İSTANBUL ÜSKÜDAR’da Karacaahmet Sultan yatırı çevresinde bir mezarlık oluşmuştur. Karacaahmet Sultan da tüm Anadolu Aleviliğinin bildiği kutlulardandır.





SEYİT BATTAL GAZİ DERGAHI



Bu dergah alan olarak Türkiye’deki en büyük hacme sahip Alevi dergahıdır. ESKİŞEHİR’in SEYİTGAZİ ilçesinde bulunan Battal Gazi Dergahı Alevilerin ulu bildikleri ve Ehlibeyt soyundan saydıkları Seyit Battal Gazi’nin (675 – 740) yatırının bulunduğu yerde 1208 dolaylarında kurulmuştur. Bu dergah yüzyıllardır işlemektedir.


HASAN DEDE TÜRBESİ

ANKARA’ya bağlı Hasan Dede Kasabası’nda yatan XVI. yy. Alevi büyüğü ve ozanı Hasan Dede için kendi adıyla anılan kasabada yatır oluşturulmuştur. Alevilerin ziyaret yerlerinin önemlilerinden olan bu yatır, ne yazık ki yeterince bakımlı değildir.








HAMZA BABA DERGAHI

İZMİR KEMALPAŞA’da bulunan bu dergahın kurucusu Hacı Bektaş-ı Veli müritlerinden Hamza Baba’dır. Hacı Bektaş Veliden Aldığı İcazetname ile Birlikte Bölgeye Gelerek Alevi-Türkmen boylarına Önderlik Etmiştir

ISTIRANCA DERGAHI

Yada Ağlamış Baba tekkesi. BELGRAD Ormanları üzerinde, Ekrem Işın’a göre, Beyaz badanalı Ağlamış Baba türbesi halen mevcut, yeniçerilerin ortadan kaldırılışı sırasında en büyük yeniçeri kıyımı bu dergah civarında yapılmış.

NURİ BABA DERGAHI

Bu türbe KISIKLI’da Kısıklı caddesi, Nur Baba Sokağı’nda bulunmaktaydı. Tekkesi ve mescidi bugün yıkılmıştır. Nuri Baba’nın Dergah Postnişini olan meşhur Nuri Baba olduğu kaydedilmektedir. Nuri Baba ölünce yerine Tevfik Baba sonra da Nuri Baba’nın oğlu Ali Nutki Baba geçmiştir. Nuri Baba ve oğlu Ali Nutki Baba’nın mezarları Karacaahmet’tedir. Bazı kaynaklarda Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Bektaşilik aleyhindeki “Nur Baba” romanını bu dergahtan mülhem olarak yazdığı kaydedilmektedir.

DURMUŞ DEDE DERGAHI

BEBEK ile RUMELİ HİSARI arasında Kayalar Mescidi’nin Rumelihisarı tarafında yer alan bu dergahtan eser kalmamıştır. F. W. Hasluck, dergahın önceden Bektaşi olduğunu söylemektedir. Rumelihisarı Durmuş Dede; I. Sultan Ahmet’in saltanatı döneminde vefat etmiş olup, Hisar Burnunda gömülen, bir gemici azizi olan Durmuş Dede’nin tekkesidir. Tekke şimdilerde Halvetilerin elindedir. Bu zaviyenin Bektaşi olduğuna dair Hasluck’un eseri dışında bilgi veren herhangi bir kaynak mevcut değildir.

VELİ BABA SULTAN YATIRI

İSPARTA’nın SENİRKENT İlçesinin ULUĞBEY Kasabası’nda XVII. Yüzyıl Alevi büyüklerinden Veli Baba Sultan’ın yatırı vardır. Burası da bölgenin önemli ziyaret yerlerinden biridir. BİLGİ : Araştırmacı-Yazar Rıza ZELYUT Kitapları CEM Dergisi 1997 / 71 Müfid YÜKSEL

HIDIR ABDAL SULTAN

OCAK KÖYÜ(KEMALİYE–ERZİNCAN), XIII. yy. da Hz. Muhammed soyundan gelen seyyitlere tanınan “Yeşil sarık sarma” hakkına sahip Hıdır Abdal Sultan’ın zaviyesi etrafında, söylenceye göre; 12 hane ile kurulmuştur. Çeşitli devirlerdeki Osmanlı kayıtlarından ve padişah fermanlarından elde edilen bilgiye göre Hıdır Abdal Sultan’ın ceddi Hz. Hüseyin’in oğlu Zeynel Abidin’dir. OCAK KÖYÜ Osmanlı devrinde gelip geçene yemek veren bir vakıf niteliğindeydi. Hıdır Abdal Sultan, Hünkar Hacı Bektaş-ı Veli dervişlerinden olup, tarikat törelerine göre “Düş künler ocağı” mürşidi, ÜSKÜDAR’da türbesi olan, babası hekim Karaca Ahmet Sultan’dan el aldığı için o devre göre ruh doktoru idi. Tıp doktorlarının iyi edemediği sinir ve ruh hastalıklarını kendi telkin yöntemi ile iyileştirmesi ile ün kazanmıştır. Bu ün, daha da ulvileşerek Hakk’a yürümesinden bu güne kadar süre gelmiştir. Her yıl Ağustosun ilk pazarında Kültür etkinlikleri yapılmaktadır. (1999’de 6.sı yapılmıştır.)

AKBABA DERGAHI

BEYKOZ-AKBABA köyündedir. Akbaba lakaplı Şeyh Mehmet Efendi İstanbul’un fethine katılanlardandır. Akbaba Bektaşi Dergahı Cami ile birlikte Canfeda Hatunun Vakfı kapsamına alınır. Bu Bektaşi Dergahı 1826 da II. Mahmut’un fermanı mucibince Bektaşilere kapatılarak Nakşibendilere verilir. O tarihten 1925 yılında tekkeler kapatılıncaya kadar Nakşi Dergahı olarak devam eder.

YARIMCA DEDE (VEYA BABA) BEKTAŞİ DERGAHI

Diğer adıyla Öküz Limanı (veya Paşalimanı) dergahı. Dergah ÜSKÜDAR KUZGUNCUK YOLU üzerinde (Paşalimanı cad.) Hüseyin Avni Paşa Çeşmesinin (1291-1874) üst tarafında yer alırdı. Üsküdar iskelesinden sonra başlayan çıkıntının bulunduğu bu yere Öküz Limanı denmesinin nedeni Yunan Efsanesine (Mithology) göre - iyo- denilen inek, denizi tam buradan geçmiş. Yunan mitolojisindeki inek sonra bazı kaynaklarda öküze dönüşmüş ve buraya Öküz Limanı denilmiştir. Paşa Limanı denilmesinin nedeni ise, burada ünlü bir Osmanlı Paşasının yalısının yer aldığı içindir. Yarımca Baba dergahından ilkin Evliya Çelebi Seyahatnamesinde söz edilmektedir:“Tekye-i Hacı Bektaş-ı Veli, Kaya Sultan yalısı dibinde Öküz Limanında bir küçük asitane-i dervişandır. ” 1826 da Bektaşiliğin yasaklanması tekke ve zaviyelerin ellerinden alınıp önemli bir bölümünün yıktırılması, bir kısım Bektaşi Baba ve dervişlerinin idamı ve diğer bir bölümünde sürgüne, zorunlu ikamete tabi tutulması sırasında Öküz Limanındaki Yarımca Dede dergahı da yıktırılır ve dergah postnişini Ahmet Baba, Kazlıçeşme dergahı postnişini Hüseyin Baba ile birlikte Hadim’e (Konya’nın ilçesi) sürgün edilip, zorunlu ikamete tabi tutulur.

ÜSKÜDAR TAHİR BABA BEKTAŞİ DERGAHI

Bu tekke KISIKLI’DA Sultan 3. Selim’in annesi Mihrişah Sultan’ın Sarayının yanındaki Tophanelioğlu Çeşmesinin karşısında idi. Derbend gibi bir mahaldir. Ve bunun karşısında bağlar arasında Tahir Baba namında Tarik-i Bektaşiyeden bir kimse, Sultan selim devrinde bir Bektaşi tekkesi ihdas etmişti. 1241-1826 senesi sonralarında diğer Bektaşi zaviyelerinin yıkılmasında, bu da yıktırılmıştır.

İVAZ FAKİH DERGAHI

Dergah BÜYÜKÇAMLICA tepesinde yer alan İvaz Fakih Türbesinin yanında yapılmıştır. Bu türbenin bilinen son türbedarı, aynı zamanda dergah postnişini alan Seyyid Hasan Tahsin Baba’dır. Türbe bugün Büyükçamlıca’nın Safa tepesinde yer almakta ve B. Şehir belediyesinin Çamlıca tesislerinin bahçesinde kalmıştır. İvaz Fakih’in Horasan’dan gelen cihat erlerinden olduğu rivayet edilmektedir.

KARYAĞDI BABA VEYA HAFIZ BABA DERGAHI

Tekke EYÜP sırtlarında, İdris Köşkü mevkiinde (Piyer Loti’ye yakın) Karyağdı Sokağı ile Ballı Baba dergahının (birleştiği yerde olup, etrafı duvarlarla çevrilmiştir. Karyağdı Baba tekkesinin, Horasan erenlerinden olup, İstanbul’un fethinde bulunduğu rivayet edilen Karyağdı Baba lakaplı Es-Seyyid Mehmet Ali Baba’dır. Karyağdı Baba’nın kabri tekke haziresinde olup, etrafı parmaklıklı ve baş tarafındaki Şahide Elifi sikkeli, kalın ve silindiriktir. Kitabe şudur: Kutbu’l-arifin Gavsu’l Vasilin / Hazret-i Karyağdı Es-Seyyid / Muhammed Ali Kuddise sirruhu kitabede tarihi rakamı yazılmamıştır. Şeyh Es-Seyyid Mehmet Ali’ye “Karyağdı Baba” denmesinin nedeni, menkıbesine göre, çok sıcak bir yaz mevsiminde Ali Baba’dan bir keramet arz etmişler. O da yaz mevsiminde kar yağdırmış. O andan itibaren “Karyağdırdı Baba” diye anılmış ve bu da sonra “Karyağdı Baba”ya dönüşmüş. Bugün bu tekke binasının bir bölümü yanmış olup diğer bir bölümü de yıkılmıştır. Sema hanenin sadece üç duvarı ve ocağı kalmıştır. Yanında da tek katlı bir ahşap ev mevcuttur.

KAZLIÇEŞME, ERYEK BABA TEKKESİ

YEDİKULE karşısında, KAZLIÇEŞME Zakirbaşı Sokaktadır. Perişan Baba dergahı olarak da bilinir. İlk kurucusu 1239/1823-24 te vefat eden Bektaşi tarikatından Şem’i Ebubekir Ağa olup, ilk postnişini 1214/1799-1800 de ölen Es-Seyyid Mehmet Baba’dır. 1826 da yıktırılan dergah, daha sonra yeniden İşkodralı Arnavut Perişan Mehmet Baba tarafından ihya edilir. (vefatı 1283/1875)

EMİN BABA DERGAHI

EDİRNEKAPI surdışı, Fethi Çelebi Mahallesi, Savaklar Caddesi, 113 ada, 3 parsel Abdullaziz’in annesi Pertevniyal Valide Sultan Vakfı’na bağlı. Abdulaziz’in 1867 de yurtdışına meşhur bir seyahati var. Annesi merak ediyor! İlk defa bir padişah yurt-dışına gidiyor. Ve bir türlü gelmiyor! “Kaç ay sürdü, ne oldu?” filan derken, saraydaki hanımlar demişler ki; “Bir derviş var, Emin Baba. O’na soralım o bilir. ” Tabi “kıyl ü kal” olmasın diye, tebdili kıyafet gidiliyor. Emin Baba “şu gün dönecek” diyor ve hakikaten o gün dönüyor! O zaman işte Valide Sultan onun ermiş bir kişi olduğunu anlıyor ve güzel bir tekke yaptırıyor. (1284/1867 yılında) Daha önce fakir bir kulübede yaşarmış Emin Baba.